Uzun süredir yağlı boya ile ilgili araştırmalarım sürüyor ve markaları deneyimlemekten büyük keyif alıyorum. Bunu yaparken benim için tek önemli kıstas, kimyasallardan arındırılmış çözücüler ve yardımcı maddeler. Kimyasalı ne kadar az kullanırsak, sağlığımızı korumuş oluruz. Eski geleneksel yöntemleri rafa kaldırmanın zamanı geldi, aslında bu şu demek: eskiler ile yeni kullanım alanları yaratmak. Genelde yağlı boyada tiner, terebentin, keten, haş haş ve aspir yağı kullanılıyor ve içlerinde en sıkıntılısı tiner ve terebentin. Şimdi size terebentin kullanmadan boyayı inceltebileceğiniz ürünlerin varlığından bahsedeceğim. Peki, nedir bu ürünler? GAMSOL ODOURLESS MINERAL SPIRIT (GAMSOL KOKUSUZ MINERAL RUH), SAFFLOWER OIL ve ARTISAN TINER

Eğer tam tersini yapıp boyayı kalınlaştırmak isterseniz o zaman Gamblin Cold Wax Medyum kullanabilirsiniz. Şu bir gerçek ki, sanatsal arayışta olan sanatçılar Cold Wax Medyumu (Soğuk balmumu medyumu) tercih ediyorlar. Kendi tarzını koruyan Soğuk Balmumu Boyama, yağlı boya ile çini boyama arasındaki çizgiyi bulanıklaştırır. Gamblin Cold Wax Medium, doğal balmumu ile ve az miktarda alkid reçinesinin karışımından oluşur. Buradaki “soğuk” terimi ısının gerekli olmadığı gerçeğini ifade eder. Mumun soğutulmasının aksine, çözücü buharlaşarak kurur. Buharlaştıkça yoğunlaşır ve sonrasında da sertleşir.

Yağlı boyaların akışını ve parlaklığını değişen derecelerde artıran diğer boyama medyumlarının aksine Cold Wax medyum, yağlı boyaları daha kalın ve daha mat hale getirir. Diğer önemli bir medyum ise jel ve safran yağıdır. Jel, renklere daha fazla akışkanlık ve şeffaflık verir ve aynı zamanda fırça izlerinizin şeklini korur. Safran yağı da aynı jel gibi boyanın akışkanlığını ve transparanlığını fazla miktarda arttırır, hiçbir şekilde toksin içermez. Şunu belirtmekte fayda var; iki tür safran yağı vardır. Biri medyum olan koyu renktir, diğeri de soluk olan boyayı inceltmek ve fırça temizlemek için kullanılandır. 

ALKID YAĞLI BOYA

Genel itibariyle değerlendirdiğimizde; bu bahsetmiş olduğum marka, zaten yoğun ve saf pigmentlerden bitkisel boya üretiyor. İçinde zararlı kimyasallar yok, olmadığı için de fiyatları bir hayli yüksek. Bunun yanı sıra bir de ‘alkyds paintings’ (alkid boyama) var. Alkid reçine ile üretilen yağlı boyalar keten tohumu veya soya yağı gibi bitkisel yağlardan sentezlenir.

Alkid kuru olduğunda sert, esnek ve solventlere karşı dirençlidir. Alkidin ana avantajı, alkid reçinesinin kuruma hızıdır. Eğer alkid boyanız yoksa, Liquin medyumu ile bunu çözebilirsiniz.

Şunu aklınızdan çıkarmayın: Alkid boya su bazlı boyalara göre çevre için daha zehirlidir. Ayrıca, alkid boyaların sıçrama olasılığı, lateks veya gerçek yağlı boyalardan daha fazladır. Bu nedenle boyayı uygularken daha dikkatli olmalısınız.

Eğer tüm bunlar benim için çok masraflı olur derseniz, farklı bir seçenek daha var, o da normal yağlı boyanızın içine bir miktar su bazlı medyum koymanız. Onu koyduğunuz direk boyayı su ile inceltebilirsiniz. Herhangi bir solvent (çözücü) kullanmasanız da olur. Lukas ile Schmincke’nin medyumuyla su bazlı yağlı boya elde etmeniz mümkün. Bu şekilde kimyasalları hafifletmiş olursunuz. Gerçekten de oldukça işe yarıyor. Yalnız Lukas’ın biraz kokusu fazla, Schmincke’nin kokusu daha hafif. Yine de her ikisi de güvenli.

Bu bilgileri göz önünde bulundurarak boya almaya gittiğinizde şuna çok dikkat edin: genelde ucuz boya almayın, çünkü resimleriniz uzun süre dayanmaz. Boya ucuz olsun diye içine az pigment koyup dolgu malzemesini arttırırlar, o nedenle hep artist serisi boya tercih edin, ya da ben bu işin meraklısıyım derseniz kendiniz arzu ettiğiniz ölçüde pigment alıp soğuk keten yağıyla karıştırıp doğal bir boya elde edebilirsiniz. Burada ölçü de patron da sizsiniz. Dolgu maddesini çok az kullanabilirsiniz, boyaya kalınlık sağlar. Bu sadece sizin fikrinize kalmış. Elde üretilen boyaların içerinde yağ ve pigment vardır, artist serisinde de çok az miktarda dolgu malzemesi bulunmakta.

YAĞLI BOYA VE PIGMENT

Pigmentlerle boya yapacağınız zaman mutlaka maske takmanızı öneririm, pigmentleri solumamanız sağlığınız için önemli. Eğer boya yaparken çözücü ve yardımcı malzeme kullanmak istemiyorsunuz pigmente az ölçülerde su bazlı boya medyumu katın. Sonrasında su ile kullanabilmeniz mümkün. Kendi ürettiğiniz boyayı uzun süre saklamak isterseniz de içine karanfil esans yağı katın. Eğer açık renklerde pigment satın aldıysanız soğuk sıkım keten yağı yerine ceviz yağı kullanabilirsiniz. Ticari boyalarla doğal boyalar gerçekten çok farklı. Bu farkı üreterek görebilirsiniz. Eski dönemlerdeki pigmentlerle yapılan boyalar eğer günümüze kadar geliyorsa ve hala canlılığını koruyorsa sebebi kullanılan malzemelerdir. Günümüz şartlarında bile araştırıp öğrenmek lazım, hatta o eski sanatçıların yöntemlerini kullanarak, onları içselleştirmek…

Eğer yok ben pigmentlerle uğraşamam, daha güvenli bir yol arıyorum derseniz o zaman direkt olarak su bazlı yağlı boya tercih edebilirsiniz. Normal su bazlı yağlı boya aldığınızda genelde tek seri oluyor ve bu seri Öğrenci serisine denk geliyor, ama normal yağlı boyada serilere göre seçip yapıp, sonrasında su bazlıya çevirebilirsiniz. Hem bu yolla pigmenti de iyi olur. Bildiğiniz üzere, serilerdeki sayı arttıkça pigment yoğunluğu da artar. Artist serisi su bazlı yağlı boyalar piyasada iyi bir yere sahip olmasına karşın, Türkiye’de satılmıyor, çünkü ekonomik gücümüz maalesef bunu kaldırmıyor.

SU BAZLI YAĞLI BOYA VE KULLANIMI

Su bazlı yağlı boyada ne kadar çok su kullanırsanız, resminiz o kadar hızlı kurur ve matlaşır. Eğer matlaşmasın parlak olsun derseniz, stand oil (keten yağı) ve safflower oil (safran yağı) kullanabilirsiniz. Tabi bu şekilde boyanız çok geç kurur, onun için de fast drying medium (çabuk kuruyan medyum) kullanabilirsiniz. Bir de boyama medyumu var, o da akışkanlığı arttırıp parlaklık verir. Bu medyumları boyanın içine yüzde 30 şeklinde koyarsanız, etkisini görürsünüz.

Bu bahsettiğim medyumları geleneksel olanlarla da kullanmanız mümkün, ayrıca su bazlı yağlı boyalarınız ile geleneksel olanları da karıştırabilirsiniz.  

Geldik en önemli detaylara… Mesela geleneksel olarak kullandığınız yağlı boyayı temizlemek için ekonomik ve farklı bir yöntem arıyorsanız, tigel sanatsal boya temizleyicisi oldukça ideal, bir kutuya ya da palete bir miktar tigel koyup aralarda fırçalarınızı temizleyin. Denedim ve oldukça işe yarıyor. Benim için tamamen keşif oldu.

Sonuç olarak; Son yıllarda, suyla karışabilen sentetik yağlı boyalar üretilse de gelenekselin yerini tutmuyor. Özü gereği geleneksel yağlı boya su bazlıya nazaran oksidasyon özelliği ile kurur ve genellikle iki hafta içinde dokunulduğunda kuru duruma gelir. Bazı renkler daha çabuk kuruyabilir. Geleneksel olan su bazlıdan daha örtücüdür.

Bağlayıcı madde olarak bitki yağıyla pigmentlerin karışımından elde edilen yağlı boyada dayanıklılık oldukça güçlüdür ama su bazlıda bu biraz daha azdır. Ancak su bazlı oldukça güvenlidir.

Dipnot: Suda çözünen yağlı boyalar tiner (su bazlı boyalar için üretilmiş tiner vardır) yerine su ile inceltilmeye izin veriyor. Ayrıca, yeterince inceltildiğinde, geleneksel yağlara (1-3 hafta) kıyasla çok hızlı kuruma sürelerine (1–3 gün) sahiptir.